Αξιοθέατα στο Δήμο Τυλίσου

    * Μοναστήρια & Εκκλησιές
    * Μνημείο Κερατίδι Δαμάστας
    * Ανεμόμυλος στις Γωνιές
    * Παλιός Νερόμυλος στις Γωνιές
    * Ο Αστύρακας στο Αστυράκι
    * Παλιά μαρμάρινη Κρήνη στο Καμάρι
    * Παραδοσιακή Βρύση στον Καμαριώτη
    * Έκθεση γλυπτών Γιάννη Κλινάκη στο Μάραθος

Μοναστήρια & Εκκλησιές
Στην περιοχή "Κερά" ο μικρός ναός της Παναγίας αποτελεί δείγμα ναοδομίας της βυζαντινής εποχής. Είναι μονόχωρος με τρούλο. Οι νεώτερες επεμβάσεις έχουν μεταβάλλει τον χαρακτήρα του. Στην Τύλισο υπήρχε το παλιό μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, που κατά τους τελευταίους αιώνες της Τουρκοκρατίας ήταν μετόχι της Μονής Χαλέπας στο Μυλοπόταμο. Σήμερα σώζεται μόνον ο μονόχωρος ναός και μερικά λείψανα από τα παλιά κελιά. Στην Τύλισο φαίνεται να ήκμασε κάποιο παλιό μοναστήρι που δεν γνωρίζομε σήμερα την ιστορία του. Βρισκόταν σε αγροτική περιοχή του χωριού, εκεί που είναι σήμερα ο ναός του Αγίου Αντωνίου, Δίπλα στην εκκλησία σώζονται ερείπια κτισμάτων και συγκροτημάτων επεξεργασίας αγροτικών προϊόντων. Στην Τύλισο πρέπει να δείτε τον τοιχογραφημένο ναό του Χριστού (14ος αιώνας). Στο βόρειο τοίχο θα δείτε το "αρκοσόλιο", τον τάφο του κτήτορα του ναού. Οι τοιχογραφίες είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες, με αφηγηματικό χαρακτήρα. Εικονογραφούν δηλαδή σκηνές από τον βίο της Θεοτόκου. Πολύ ωραία είναι η μορφή της βρεφοκρατούσας Θεοτόκου, ενώ αξίζει να προσέξετε τη μορφή της αποστεωμένης Οσίας Μαρίας της Αιγύπτιας. Εδώ εικονίζεται η μετάληψη της.

Η Εκκλησία του Αγίου Αντωνίου βρίσκεται στην άκρη του χωριού Κεραμούτσι και αποτελεί ένα αρχαιολογικό στολίδι της περιοχής. Χτισμένη γύρω στα 1800, στο εσωτερικό της βρισκόταν τοιχογραφίες των Αγίων μέχρι που η λεηλασία του Τούρκου Δυνάστη έγινε αισθητή. Οι μουσουλμάνοι κατακτητές κατέστρεψαν τα "μάτια" των Αγίων στις τοιχογραφίες, σκάβοντας τα και το αποτέλεσμα είναι ακόμα και σήμερα ορατό. Σαν να μην έφτανε όμως αυτό, γκρέμισαν την μισή εκκλησία θέλοντας έτσι να φοβίσουν τους Έλληνες. Αργότερα όμως, ένας κάτοικος του χωριού έκτισε το καταστραμμένο μέρος της εκκλησίας, δημιουργώντας έτσι ένα ναό που είναι χωρισμένος σε δυο μέρη: χαμηλά διακρίνονται οι τοιχογραφίες και ψηλότερα ο τσιμεντένιος ναός.

Στο Κεραμούτσι επίσης παρουσίαζει ενδιαφέρον ο ναός της Παναγίας. Αρχικά ήταν μονόχωρος ναός. Φαίνεται πως καταστράφηκε από άγνωστο λόγο (σεισμό;) και κάπου στο 16' αιώνα ανακαινίστηκε και δημιουργήθηκε η σημερινή σταυροειδής εκκλησία. Γενικά, στα χωριά του Δήμου υπάρχουν σημαντικοί μεταβυζαντινοί ναοί, όπως η Παναγία στις Γωνιές, ο Άγιος Γεώργιος στο Κεραμούτσι. Ο Άγιος Γεώργιος στη Δαμάστα. η Παναγία στο Καμάρι, και άλλες
 




Μονή Αγίου Παντελεήμονα
Μετά το χωριό Μάραθος, υπάρχει χωματόδρομος δεξιά, προς Φόδελε. Στα 6 χλμ. από τη διασταύρωση, αριστερά του δρόμου, βρίσκεται η μονή Αγίου Παντελεήμονα σε υψόμετρο 170 μέτρα. Σύμφωνα με την παράδοση, η μονή χτίστηκε το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα (μεταξύ 1660 -70) από τρεις μοναχούς του Αγίου Αντωνίου στους Γαληνούς, μετά την καταστροφή της μονής τους από πειρατές. Βρίσκεται στα όρια του Δήμου Τυλίσου, ένα περίπου χιλιόμετρο πριν το Φόδελε, σε μια περιοχή με πυκνή άγρια βλάστηση. Είναι φρουριακού τύπου και περιβάλλεται από τείχος. Δίπλα από την πύλη υπάρχει εντοιχισμένη, μαρμάρινη επιγραφή με χρονολογία 1677 (η ίδρυση της μονής τοποθετείται λίγα χρόνια πιο πριν) και στο υπέρθυρο επιγραφή με χρονολογία 1861 (τότε έγινε μεγάλη ανακαίνιση από τον ηγούμενο Νεόφυτο Πεδιώτη). Έξω από τη μονή, 100 μέτρα δυτικά της εισόδου, σώζεται θολωτή δεξαμενή νερού (χτίστηκε το 1866 όπως μαρτυρεί η εντοιχισμένη επιγραφή), με μια παλιά κρήνη μπροστά της.

Το μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα είχε πάντα ανοιχτές τις πόρτες του στους επαναστάτες και γι’ αυτό υπέστη επανειλημμένα καταστροφές από τους Τούρκους. Το 1824, λεηλατήθηκε και καταστράφηκε από τους Τουρκοαιγυπτίους του Χουσεϊν. Το δεύτερο χρόνο της επανάστασης του 1866, πυρπολήθηκε από τους άνδρες του Ρεσίτ Εφέντη. Ωστόσο, στη μεγαλύτερη καταστροφή της μονής οι Τούρκοι δεν είχαν καμία ανάμειξη. Το 1972, κατεδαφίστηκαν το ηγουμενείο και όλα τα κελιά των μοναχών, πλην δύο. Λέγεται ότι ο λόγος που υπαγόρευσε αυτή την ενέργεια ήταν η… προσδοκία ανεύρεσης θησαυρού, που πιστευόταν ότι ήταν θαμμένος στα θεμέλια της μονής. Σήμερα στον Άγιο Παντελεήμονα ζει μόνο ένας μοναχός.
 

Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου στον Καμαριώτη   

Το έμβλημα της Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου στο υπέρθυρο του Άι-Γιώργη Καμαριώτη

Ιερός Ναός της Παναγίας στο Καμάρι